home > woord en beeld >

Wie waren de Schulense pannenbakkers?

Bij het zoeken naar de Schulense pannenbakkers ontstond stilaan een hele lijst met namen. De meesten waren eigenaar van hun panoven. Behalve deze eigenaars-pannenbakkers waren er nogal wat mensen als (seizoens)arbeider bij de pannenproductie betrokken. Er moest leem worden gestoken, leem getreden, pannen gemaakt, ovens gevuld en leeggemaakt…

Pannenbakkers
Heel wat bronnen leveren namen op van Schulense pannenbakkers. Hieronder een overzicht van de belangrijkste.

Verkoop van een panoven in 1787:
- Michael Reynders en zijn weduwe Maria Anna Vander Maesen uit Lummen, als eigenaars
- Nicolaes Bossemans als mede-eigenaar en gebruiker
- De oven werd verkocht aan Petrus Bijnens uit Lummen

In 1796 werd door het toenmalige Franse bestuur een volkstelling uitgevoerd. In het overzicht staan twee pannenbakkers vermeld:
- Het gezin Nicolaes Bosmans-Catharina Schepers in De Stap
- Het gezin Jan Polaris-Elisabeth Cox in de Reu (Rey)
- Ook Pieter Jan Vos in de Neerstraat, staat in de volkstelling vermeld, maar niet als pannenbakker.


In de inventaris van Limburgse panovens die gemaakt werd in 1841-1844 naar aanleiding van de opmaak van het eerste kadaster staan voor Schulen vier pannenbakkers vermeld, nl. drie in de Rey en een in de Leemkuilstraat:
- Pieter-Jan Vos, in de Rey, beroep pannenbakker en eigenaar
- De weduwe Jan Pollaris (Maria Elisabeth Cox), in de Rey, beroep landbouwster en eigenaar
- Hendrik Vancoosen, in de Rey, beroep landbouwer en eigenaar
- Pieter Jan Van Cluysen, in de Leemkuylstraet, beroep landbouwer en eigenaar

Dezelfde namen vinden we terug als eigenaars van de percelen waarop droogloodsen staan ingetekend in de Buurtwegenatlas (1848).

Uit de stambomen die we raadpleegden op het internet (via de database van Geneanet) vonden we dat de familie Vos allicht drie generaties pannenbakkers kende, nl. Pieter Jan Vos, zijn zoon Pieter Jan jr. en zijn kleinzoon Jozef Vos. Dat blijkt ook uit de oude boekjes van de familie Vos, waarvan het oudste ergens begint rond 1790.

Ook Jan Pollaris en zijn zoon Jan Lambert staan in een stamboom als pannenbakker vermeld.
Verder is er Henri Raymaekers, allicht de laatste Schulense pannenbakker, die volgens mondelinge informatie, samen met zijn broer Jozef, en nadien alleen, als pannenbakker actief was in de Pannestraat. Ook bij zijn aanstelling als gemeenteraadslid en als burgemeester (in 1921) staat voor Henri Raymaekers als beroep ’tuileur’ , of pannenbakker, vermeld.

Tenslotte zijn er nog enkele krantenberichten bekend waarin pannen of stenen te koop worden aangeboden. Het is niet duidelijk of het hier om pannenbakkers, dan wel enkel om handelaars gaat.
- Claes, magazijn aan de steenweg in Berbroek en fabriek in Schulen (1859)
- August Vrancken in de Leemkuilstraat (1909)


Arbeiders
Volgens de boekjes van de familie Vos blijken er elk seizoen een tiental arbeiders voor de pannenbakkerij Vos te werken. Het gaat dan zowel over het "liem steken" als over het maken van pannen en het stoken van de oven.
Een voorbeeld:

Van het liem steken van 1885. Begost den 29 maart
Lambert Weyens… Tofil Vos… Rikis Thomas… August Ramakers… Joseph Borgers… August Jeleaens… August Vranken… Lambert Pollaris… Francois Demolder… Leonard Vandereydt… Louis Pollaris…

Volgens de leeftijd of het werk werden er duidelijk andere daglonen uitbetaald, zowel bij het graven van de klei als bij het maken van de pannen.