Ligging
Toponiem: Winterslag
Adres: Evence Coppéelaan-Brikkenhovenstraat, Winterslag, 3600 Genk
Kadasterperceel: -
Coördinaten: 50,97843; 5,4732
|
Toestand
Gesloopt/verdwenen.
Beschrijving/informatie/geschiedenis
Al bij de start van de koolmijn van Winterslag rond 1910 werden er bakstenen en betonstenen geproduceerd voor de gebouwen van de mijn en de arbeiderswoningen. De eerste productie van bakstenen gebeurde handmatig. Allicht met klei die ter plaatse werd ontgonnen of aangevoerd.
De steenbakkerij van de koolmijn van Winterslag werd gebouwd in de jaren '20 en was actief van 1923 tot 1964.
De mijn van Winterslag was naar verluidt de enige Kempense koolmijn die een volwaardige en permanente steenbakkerij oprichtte. De steenbakkerij lag achter 'de regie' en 'het Kliniekske' op het mijnterrein. Bert Van Doorslaer heeft het over 'tegen de spoorlijnen en de voetbalpleinen'. De naam 'Brikkenovenstraat', die parallel loopt aan de spoorweg, verwijst naar de ligging van de oven helemaal westelijk op het mijnterrein. Alhoewel 'de ronde schouw op vierkante basis en de vormzaal' bij het Agentschap Onroerend Erfgoed vermeld staat als 'relict van bouwkundig erfgoed' is van deze industriële archeologie niets meer te bespeuren op het terrein dat nu ingenomen is door het logistiek bedrijf Essers.
In de steenbakkerij van de mijn van Winterslag werd geen klei of leem, maar 'mijnsteen' (schalie) gebruikt. De aangevoerde mijnsteen werd in een 'kaakbreker' verbrijzeld tot granulaten van maximum 30 mm om nadien fijngemalen te worden in een 'kogelmolen'. Aan het bekomen grijze poeder werd in een 'mengelaar' water toegevoegd zodat na het persen met 'stempel' en 'strengpers' een groengrijze steen op de juiste maat kon worden afgesneden.
De Hoffmann ringoven bestond uit 24 kamers verdeeld over 2 gangen van 60 m die aan het uiteinde door kanalen waren verbonden. Omdat het vuur in de gangen geleidelijk verder liep kon de oven continue blijven branden bij een temperatuur van ongeveer 1000°C. Via een afsluitbare opening werden de ongebakken stenen in de kamers binnengebracht en de gebakken stenen werden verwijderd. Voor het stoken van de oven worden kolen toegevoegd via openingen in het plafond van de gangen. Het eindresultaat was een rose baksteen met hier en daar een donkere vlek. Omwille van zijn uitzonderlijke hardheid kreeg de steen de naam van 'Winterslagse Duivel'. De ringoven zou een capaciteit hebben gehad van 25000 stenen per dag.
Tijdens de beginfase werden de geproduceerde stenen vooral gebruikt voor de huizenbouw in de tuinwijken: de mijngebouwen waren voor het grootste gedeelte reeds gebouwd voor de start van de steenbakkerij. Later werden de bakstenen ook elders in Genk en omgeving gebruikt.
Door als grondstof een Carboonschalie uit de diepe ondergrond (570 tot 1040 m diep) te gebruiken, die 310 miljoen jaar geleden werd gevormd, kan de Winterslagse baksteen de titel krijgen van 'oudste baksteen van Vlaanderen'. Carboonschalie vertegenwoordigt het belangrijkste materiaal uit de mijnsteen, de 'afval' die bij de productie van steenkool naar boven werd gehaald en na het 'wassen', op de terrils werd gestort. Schalie bestaat bijna volledig uit kleimineralen, de belangrijkste grondstof voor de productie van baksteen. Tussen 1923 en 1964 werd er in de steenbakkerij 65000 ton ondergronds gesteente verwerkt, dat is het equivalent van een kleine terril.
|
Meer foto's
Bronnen
- Koolputterserfgoed, Bert Van Doorslaer, provinciebestuur Limburg, 2002
- Geologische fietsroute Hoge Kempen, Daniël Vanuytven - Roland Dreesen, provinciebestuur Limburg, 2014
- Heemkundige Kring Heidebloemke Genk
- Foto's Mijnarchieven Limburg via Rijksarchief Hasselt.
- Inventaris Onroerend Erfgoed, Steenbakkerij van Koolmijn Winterslag
- Over de steenkoolmijn van Winterslag op Wikipedia
|
