Ligging
Toponiem: -
Adres: Maastrichtersteenweg, 3700 Tongeren
Kadasterperceel: sectie A, perceel 311Q
Coördinaten: 50,78485; 5,47725
|
Toestand
Gesloopt/verdwenen.
Beschrijving/informatie/geschiedenis
Deze pannenfabriek en steenbakkerij bestond al aan het eind van de 19de eeuw. Misschien was er een verband met de panoven aan de Hommelberg die even verderop langs de Maastrichtersteenweg was gelegen. Deze oven was eigendom van Hendrik Frans Moens en bestond volgends onze informatie tot 1875.
De pannenfabriek 'Tongroises' lag aan de overkant van de Maastrichtersteenweg, namelijk in de hoek tussen de Maastrichtersteenweg en de weg naar Mopertingen (huidige Elderseweg). Tussen deze twee wegen ligt nu de Pannenovenweg, een straat die destijds nog niet bestond, maar over het voormalige fabrieksterrein loopt. De ontginning van de klei gebeurde blijkbaar op of vlakbij het bedrijfsterrein, namelijk op de 'Antoniuswei', het gebied tussen de huidige Pannenovenweg en de Antoniusstraat. Op de militaire kaart van 1904 (en later) zijn op deze lokatie de verschillende bedrijfsgebouwen te zien (misschien ook al op de kaart van 1873). Op het primitief kadaster, de Buurtwegenatlas of de kaart Vandermaelen is er nog geen spoor van het bedrijf terug te vinden.
Al in 1885 is de pannenfabriek eigendom van nijveraar en grootgrondbezitter Hypolyte Arckens-de-Bellefroid. In een advertentie worden in dat jaar allerlei materialen te koop aangeboden. Daarin is ook sprake van een bestuurder Pieter Vaes. Blijkbaar is het bedrijf dan ook al een vennootschap. Mogelijk lag het bedrijf in het begin van de 20ste eeuw tijdelijk stil. Er is een advertentie uit 1905 waarin de pannenfabriek te koop of te huur wordt aangeboden. In 1918 wordt het bedrijf vermeld in een krantenartikel, daarin is sprake van een exploitatieverlies van 800 frank.
In de jaren '20 ging het bedrijf vermoedelijk failliet en werd het gesloten. De inboedel van de pannenfabriek werd verkocht. De pannenbakkersfamilie Hoeven-Hermans uit Lanklaar kocht de machines op en investeerde op die manier in de mechanisatie van hun traditionele pannenoven. Het ging om een strengenpers, een afsnijapparaat, een pers met stalen vormen en een hele partij rekken.
In 1927 werd het bedrijf opnieuw opgestart als anonieme vennootschap 'Tuileries et Briqueteries Tongroises'. Er werden 2000 aandelen uitgegeven voor een totaal kapitaal van 1 miljoen frank. Het bedrijf bleef waarschijnlijk actief tot de jaren '50. Het wordt in elk geval vermeld in een overzicht in een document van het Amerikaans leger uit 1945.
Bij archeologische opgravingen aan de Pannenovenweg in 2014, in het kader van een woningbouwproject, werden heel wat sporen van de voormalige pannenfabriek teruggevonden: de kleiontginning, misbaksels en scherven van pannen, een betonnen plaat die de basis vormde voor een smalspoor. In het bedrijf werden blijkbaar lijstpannen, sluitpannen en muldenpannen geproduceerd. Tussen de gevonden pannen en scherven werden ook pannen met dakpanstempels teruggevonden. Naast pannen met de vermelding 'Tongroises' en 'N.D.B T' werd ook een dakpanstempel met 'Tuilerie Mechanique H. Delvigne en P. Van Werff' teruggevonden. Tenzij deze pan per ongeluk op deze plaats terecht kwam, waren dit dus in een bepaalde periode de eigenaars van deze pannenbakkerij. Voorlopig veronderstellen we dat zij eigenaar waren gedurende een aantal jaren voor Wereldoorlog 1. In elk geval is er een krantenartikel uit De Stem van Haspengouw van 2 november 1912 waarin gemeld wordt dat Pannenfabriek Delvigne totaal vernield werd door een brand en er zeker voor 100 000 frank schade is...
Blijkbaar bestaat er nog één van de oude fabrieksgebouwen. Het gebouw werd geďntegreerd in een van de woningen die eerder al op deze percelen werden gebouwd. De poort achteraan was blijkbaar de opening langswaar, via het hellende smalspoor, de klei werd aangevoerd.
|
